روش‌های ارزشیابی دانش‌آموزان در کلاس‌های خصوصی
آنچه مطالعه خواهید کرد
هدف نهاییِ هر دورۀ آموزشی، از جمله کلاس‌های خصوصی، دستیابی شاگرد به درک عمیقی از مفاهیم آموزشیِ آن دوره است. بنابراین یکی از وظایف اصلی معلم خصوصی این است که دائما میزان یادگیری دانشآموز خود را محک بزند، بازخوردهای لازم را ارائه کرده و در صورت نیاز، روش تدریس خود را تغییر دهد.
اما ارزشیابی دانش‌آموزان در کلاس‌های خصوصی چه مراحلی دارد؟ در هر یک از این مراحل، از چه روش‌هایی برای ارزشیابی دانش آموزان استفاده می‌شود؟ تکالیفی که به شاگرد ارائه می‌شود باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟ به عبارتی انواع روش‌های ارزشیابی دانش‌آموزان کدام است؟ و نحوه ارزشیابی دانش‌آموزان ابتدایی و سایر مقاطع به چه صورت است؟
در این مقاله از مجله اساتید استادبانک (بزرگ‌ترین پلتفرم آموزش خصوصی در کشور) تلاش کرده‌ایم تا بر اساس منابع علمی و تجربیات اساتید عزیز استادبانک، به این سؤالات پاسخ دهیم. لطفا تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
مراحل ارزشیابی دانش‌آموزان در کلاس‌های خصوصی
ارزشیابی‌های کلاسی از بخش ملاک‌های ارزشیابی دانش‌آموزان، تنها به برگزاری امتحان در پایان یک دوره محدود نمی‌شوند. بلکه معلم خصوصی، در مراحل مختلف آموزش، چه در کلاس‌های حضوری و چه در کلاس‌های آنلاین، باید از روش‌های متنوع و مؤثری برای بررسی سطح دانشآموز و میزان یادگیری او استفاده کند. به طور کلی مراحل مختلف ارزیابی دانشآموز را می‌توان به چهار دسته تقسیم کرد:
- ارزشیابی دانشآموز در ابتدای جلسۀ اول (تعیین سطح شاگرد)
- ارزشیابی دانشآموز در ابتدای جلسات بعدی
- ارزشیابی در حین تدریس
- ارزشیابی در پایان هر جلسه
در ادامۀ مقاله به بررسی این چهار مرحله می‌پردازیم و برای هر مرحله نکاتی را ارائه می‌کنیم که معلم خصوصی می‌تواند از آن‌ها برای بهبود کیفیت کلاس خصوصی خود استفاده کند. مراحل ارزشیابی دانش‌آموزان در کلاس‌های خصوصی عبارتند از ارزیابی در ابتدای هر جلسه، در حین تدریس و در پایان هر جلسه ارزشیابی دانش‌آموزان در کلاس‌های خصوصی استادبانک
پیشنهاد ویژه:
ارزشیابی دانشآموز در ابتدای جلسۀ اول (تعیین سطح شاگرد)
یکی از مهم‌ترین کارهایی که یک معلم خصوصی حرفه‌ای در اولین جلسه و قبل از شروع فرآیند تدریس انجام می‌دهد بررسی وضعیت فعلی دانشآموز و سطح اطلاعات او است. ارزیابی سطحِ فعلیِ دانشآموز به معلم کمک می‌کند تا نقاط قوت، ضعف و بدفهمی‌های او را درک کند و برنامه‌ریزی واقع‌بینانه‌ای برای پیشبرد جلسات در نظر بگیرد. در واقع بهترین روش ارزشیابی دانش‌آموزان ابتدایی در این مرحله اتفاق می‌افتد. دقیقاً زمانی که معلم برای پی بردن به توانایی‌ها و سطح دانش‌آموزان او را می‌سنجد.
روش‌های مختلفی برای تعیین سطح دانشآموز و ارزیابی اطلاعات قبلی او در جلسۀ اول وجود دارد. برخی از این روش‌ها مستقیم هستند مانند استفاده از آزمونک‌ها (quizes) و نقشه‌های مفهومی (Concept Maps)، و برخی از روش‌های نوین ارزشیابی دانش‌آموزان، غیرمستقیم هستند مانند مشاهدۀ برگه‌ها و آزمون‌های کلاسی، دریافت گزارش از دانشآموز یا والدین و غیره.
در ادامۀ این بخش، به چند مورد از روش‌های ارزشیابی دانش‌آموزان در کلاس‌های خصوصی در ابتدای جلسه اول و با هدف تعیین سطح شاگرد، اشاره می‌کنیم.
پیشنهاد ويژه:
- استفاده از آزمونک‌ها
یکی از رایج‌ترین روش‌های نوین ارزشیابی دانش‌آموزان در کلاس‌های خصوصی این است که آزمونکی شامل چند سوال، برای آن‌ها طرح کنید. این آزمونک‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که میزان آمادگی دانشآموز و نقاط ضعف او را برای معلم خصوصی مشخص کنند و تخمینی از روش تدریس و سرعت مورد نیاز برای تدریس را به معلم ارائه دهند.
نکات مهمی که در این روش باید در نظر بگیرید:
- از این آزمونک تنها برای به دست آوردن شناخت کافی از دانشآموز استفاده کنید و هرگز به آن نمره ندهید.
- تعداد سؤالات بیشتر از 3 یا 4 سؤال نباشد.
- قبل از آزمون، دانشآموز را متقاعد کنید که تنها هدف از این آزمون، بررسی نقاط قوت و ضعف او است و نمره‌ای به آن تعلق نمی‌گیرد.
- این آزمون‌ها را از قبل طراحی کنید تا زمان کلاس خصوصی برای این منظور از دست نرود.
- سؤالات را به صورت پرینت شده در اختیار شاگرد قرار دهید. از نشان دادن سؤالات روی گوشی به شدت خودداری کنید.
پیشنهاد ویژه:
- بررسی برگه‌های امتحانیِ دانشآموز
یکی دیگر از روش‌های رایج ارزشیابی و امتحانات که بسیاری از اساتید برای تعیین سطح دانشآموز در جلسۀ اول کلاس خصوصی مورد استفاده قرار می‌دهند، بررسی برگه‌های امتحانی دانشآموز در طول ترم است. معمولا اساتید حرفه‌ای و با تجربه، با نگاهی کوتاه به این برگه‌ها نقاط قوت و ضعف دانشآموز را تا حد زیادی شناسایی می‌کنند.
نکات مهمی که در این روش باید در نظر بگیرید:
- اگر شاگرد یا والدین او تمایلی به نشان دادن برگه‌های امتحانی نداشتند به هیچ وجه اصرار نکنید و از روش دیگری برای تعیین سطح دانشآموز استفاده کنید.
- در مقابل نمرات پایین یا اشتباهات دانشآموز واکنش منفی نشان ندهید.
- تنها بر اساس یک امتحان قضاوت نکنید و تا حد امکان تمام برگه‌هایی را که دانشآموز در اختیار شما قرار داده است، به دقت بررسی کنید.
در صورت عدم تمایل دانشآموز برای نشان دادن برگه‌های امتحانی، هرگز به او اصرار نکنید
- دریافت گزارش از دانشآموز یا والدین
یکی دیگر از روش‌های ارزشیابی دانش‌آموزان در کلاس‌های خصوصی در ابتدای جلسۀ اول، دریافت گزارش از خود دانشآموز یا والدین او است.
در این روش معلم از دانشآموز یا والدین می‌خواهد گزارشی از وضعیت خود ارائه دهد و مشخص کند روی چه موضوعاتی تسلط کامل دارد و نقاط ضعف او مربوط به چه قسمت‌هایی می‌شود. این روش غالبا برای دانش‌آموزانی به کار می‌رود که سطح درسی بالاتری دارند و روی نقاط قوت و ضعف خود اشراف دارند.
پیشنهاد ویژه:
- طرح چند پرسش کلی
برخی از اساتید با طرح چند سؤال کلی و ساده در سطوح مختلف، به صورت شفاهی یا کتبی، و حل یا بررسی آن همراه با شاگرد، متوجه نقاط ضعف و قدرت او می‌شوند. توجه داشته باشید که در این روش، از تمرینات آسان شروع کنید و به سمت تمرینات پیچیده‌تر بروید. این روش را می‌توان به عنوان نمونه تکلیف برای دانش‌آموزان ضعیف نیز حساب کرد و براساس آن میزان نقاط ضعف و قوت او را سنجید.
در مورد دانش‌آموزانی که سطح بالاتری دارند، دقت داشته باشید که طرح سوالات بسیار ساده در ابتدای کار، ممکن است دید منفی نسبت به شما و توانایی‌هایتان ایجاد کند.
طرح سوالات بسیار سخت برای دانش‌آموزان ضعیف نیز می‌تواند چنین تاثیری داشته باشد. بنابراین ضمن رعایت ترتیب سوالات از آسان به سخت، لازم است برای انتخاب سوالات، سطح درسی دانشآموز را نیز در نظر بگیرید که این روش ارزشیابی، از بهترین روش‌های ارزشیابی دانش‌آموزان ضعیف محسوب می‌شود.
نکات کلی که بهتر است در ارزشیابی‌های جلسۀ اول در نظر داشته باشید:
- تا حد امکان سعی کنید مدت زمان ارزشیابی اولیۀ دانشآموز بیشتر از 20 دقیقه نشود.
- بهتر است مدت زمانی را که به تعیین سطح دانشآموز می‌پردازید جزو زمان کلاس خصوصی حساب نکنید.
- برای ارزشیابی دانشآموز نیازی نیست فقط و فقط از یک روش استفاده کنید. بلکه می‌توان از ترکیبی از این روش‌ها استفاده کرد.
ارزشیابی دانش‌آموزان در کلاس‌های خصوصی در ابتدای جلسات دوم به بعد
از جلسۀ دوم به بعد، معلم باید در ابتدای کلاس و قبل از شروع درس جدید، وضعیت دانشآموز را در مدت زمان کوتاهی مورد ارزیابی قرار دهد.
برای این منظور می‌توانید از یک یا چند روش زیر استفاده کنید:
- تکالیفی را که دانشآموز ( به عنوان نمونه تکلیف برای دانش‌آموزان ضعیف) در طی هفته گذشته انجام داده است بررسی کنید، نقاط ضعف و قوت او را مشخص کرده و بازخوردهای لازم و دقیقی را به دانشآموز بدهید.
- در رابطه با مفاهیم درس جلسۀ گذشته چند سوال مطرح کنید.
- در صورت نیاز، با همراهی دانشآموز، مروری کلی روی مطالب درس گذشته داشته باشید.
- از دانشآموز بخواهید خلاصه‌ای از درس جلسۀ گذشته یا نکاتی را که آموخته و نکاتی را که نیاز به یادگیری بیشتر دارد، برای شما بازگو کند.
- قبل از شروع درس جدید، یک نمای کلی از مطالبی که قرار است تدریس کنید به دانشآموز نشان دهید تا با مفاهیم کلیدی درسِ آن جلسه آشنا شود.
ارزشیابی دانش آموزان در حین تدریس
ارزشیابی در حین تدریس، مجموعه فعالیت‌هایی هستند که برای گرفتن بازخورد سریع از دانشآموز صورت می‌گیرند. گرفتن بازخورد در حین تدریس، به معلم کمک می‌کند تا متوجه شود آیا یادگیری در دانش آموز در حال رخ دادن است؟ آیا روش تدریس مورد استفاده، روش مناسبی است؟ آیا نیاز است که سرعت تدریس بیشتر یا کمتر شود؟
به منظور ارزیابی وضعیت دانشآموز در حین تدریس، می‌توانید از یک یا چند روش زیر استفاده کنید.
- دائما حالات چهره و رفتار دانشآموز را زیر نظر داشته باشید. این کار به شما کمک می‌کند تا تشخیص دهید آیا دانشآموز مطلب را به خوبی متوجه شده است؟ آیا احساس سردرگمی دارد؟ در چه مواقعی خسته است و نیاز به استراحت دارد؟
- بعد از آموزش هر مبحث یا نکته، از دانشآموز سوال کنید که آیا به طور کامل متوجه موضوع شده است یا خیر. در صورتی که جواب منفی بود، مجددا به روش دیگری برای او توضیح دهید. در صورتی که جواب مثبت بود از او بخواهید یک بار به زبان خودش آن نکته را برای شما بازگو کند.
- بعد از آموزش کامل یک مطلب، حتما برای او یک یا چند نمونه سوال حل کنید. سپس چند سوال را نیز در اختیار او قرار دهید. سوال اول را می‌توانید با مشارکت یکدیگر حل کنید. اما از او بخواهید سوال‌های بعدی را به تنهایی حل کند تا بتوانید میزان یادگیری و نقاط ضعف او را بررسی کنید.
- بعد از آموزش یک مطلب، در موضوعات بعدی کلاس، حتما از آن مطلب استفاده کنید تا ببینید آیا دانشآموز می‌تواند موضوعی را که دقایقی پیش آموخته است در مطلب جدید مورد استفاده قرار دهد یا خیر.
برای ارزیابی دانشآموز، به جای تکیه بر یک روش، می‌توان از ترکیبی از روش‌های ارزشیابی دانش‌آموزان استفاده کرد
ارزشیابی دانش‌آموزان در پایان هر جلسه
در پایان هر جلسه کلاس خصوصی معلم باید بررسی کند که آیا به اهداف مورد نظر برای آن جلسه رسیده است؟ آیا یادگیری در دانشآموز به درستی اتفاق افتاده است؟ برای این کار با توجه به شرایط کلاس می‌توانید از یک یا چند روش زیر استفاده کنید.
-
مرور مطالب
پس از اتمام کلاس، یک بار تمام نکات مهمی را که طی آن جلسه به دانشآموز ارائه داده‌اید، بیان کنید. در صورت امکان این مطالب را به صورت تیتروار در تایم‌شیت یا در دفترچه یادداشت دانشآموز ثبت کنید.
-
خلاصه سازی و جمع بندی
بعد از مرور نکات مهم، از دانشآموز بخواهید آموخته‌های خود را جمع‌بندی کند و خلاصه‌ای از آنچه را که یاد گرفته است، برای شما بیان کند. در همان حین که دانشآموز خلاصه‌ای از مطالب را بیان می‌کند شما نیز به او کمک کنید تا موارد بیشتری را به خاطر بیاورد و با طرح سوالاتی، متوجه نقاط ضعف یا قوت او بشوید.
-
شناخت نقاط مبهم در ذهن دانشآموز
از دانش‌آموزتان بپرسید که آیا در درس امروز مطلب یا مطالبی وجود داشت که هنوز آن را به خوبی یاد نگرفته است یا نیاز به توضیح بیشتر داشته باشد؟ آیا سوالی هست که تمایل داشته باشد از شما بپرسد؟ این نکات را هم برای خودتان و هم در دفتر دانشآموز یادداشت کنید تا در جلسۀ بعدی روی آن‌ها بیشتر کار کنید.
-
ارائۀ برنامۀ جلسۀ آینده
در پایان هر کلاس، دانشآموز را برای جلسۀ بعدی آماده کنید. به او بگویید که در جلسۀ بعدی قرار است چه کارهایی انجام شود و چه مطالبی را به او آموزش خواهید داد.
-
کوییز در پایان هر جلسه
در صورت امکان در پایان هر جلسه یک کوییز برای دانشآموز در نظر بگیرید. در اینجا هم تاکید می‌کنیم که از این کوییزها صرفا برای شناخت نقاط قوت و ضعف دانشآموز استفاده کنید نه برای نمره دادن.
از ارائۀ بازخوردهای کلی و مبهم به والدین در مورد وضعیت دانشآموز خودداری کنید
-
مشخص کردن چند تکلیف برای جلسۀ بعد
در انتهای هر جلسه، برای ارزیابی دقیق‌تر وضعیت دانشآموز و فراهم کردن فرصت تمرین بیشتر برای او، لازم است که تکالیفی را برای او مشخص کنید. اما در مشخص کردن تکالیف لازم این نکات مهم را در نظر بگیرید:
6.1. تکالیف باید با هدف شاگرد از گرفتن معلم خصوصی، متناسب باشند.
قبل از هر چیز به یاد بیاورید که دانشآموز به چه منظوری درخواست کلاس خصوصی کرده است؟ برای امتحانات کلاسی؟ تقویت پایۀ درسی؟ کنکور؟ یا امتحانات نهایی؟ از خودتان سوال کنید که آیا این تکالیف، دانشآموز را به هدف مورد نظرش می‌رساند؟ با حل این تکالیف انتظار دارم دانشآموز چه نکته یا نکاتی را فرا بگیرد؟
6.2. حجم تکالیف متناسب با وقت دانشآموز در نظر گرفته شوند.
دانشآموز علاوه بر تکالیف کلاس خصوصی، باید به سایر درس‌ها و تکالیف مدرسه نیز رسیدگی کند. بنابراین اگر تکالیف بیش از حد زیاد باشند دانشآموز را دچار استرس خواهد کرد و حتی ممکن است از ادامۀ کلاس منصرف شود.
6.3. هیچ جلسه‌ای را بدون ارائۀ تکلیف رها نکنید.
برخی والدین به شدت به این نکته اهمیت می‌دهند که آیا معلم خصوصی فرزندشان به اندازۀ کافی تکلیف و تمرین برای او مشخص می‌کند یا خیر. اگر تکلیفی به دانشآموز ندهید یا تکالیف بسیار کم باشند، علاوه بر اینکه نمی‌توانید وضعیت دانشآموز را به درستی ارزیابی کنید، باعث نارضایتی والدین نیز خواهید شد.
6.4. در طی هفته، با دانشآموز در ارتباط باشید تا سوالات ضروری خود را در مورد تمرینات و تکالیف بپرسد.
پیشنهاد می‌کنیم برای این کار زمان مشخصی را در نظر بگیرید و آن را به دانشآموز اعلام کنید. در بسیاری از موارد اگر قانونی برای دانشآموز مشخص نکرده باشید، ممکن است در هر زمان و شرایطی با شما تماس بگیرند و یا پیام بگذارند. در صورتی که نتوانید به این پیام‌ها پاسخ دهید، تاثیر منفی در ذهن آن‌ها ایجاد خواهید کرد.
6.5. هیچ تکلیفی را بدون بررسی کردن رها نکنید.
تکالیف در واقع با هدف بازخورد دادن به دانشآموز در نظر گرفته می‌شوند. بدون ارائۀ بازخورد دقیق، دانشآموز نمی‌تواند متوجه نقاط قوت و ضعف خود شود. در ابتدای جلسۀ بعد حتما تکالیف دانشآموز را بررسی کنید و به او بازخوردهای لازم را بدهید.
6.6. با توجه به سطح علمی دانشآموز از سطوح دشواری متنوع برای تکالیف استفاده کنید.
یکی از حالت‌های پیشنهادی این است که 50 درصد سوالات آسان، 40 درصد متوسط و 10 درصد سخت باشند. البته این نکته را در نظر داشته باشید که سوالات سختی که برای یک دانشآموز معمولی در نظر می‌گیرید با سوالات سختی که برای یک دانشآموز تیزهوش انتخاب می‌کنید باید متفاوت باشند.
6.7. از تکالیفی استفاده کنید که تمام نکات لازم برای حل آن را قبلا به دانشآموز آموزش داده باشید.
اگر در تمرینی نکته‌ای هست که هنوز آن را تدریس نکرده‌اید، این تمرین را جزو تکالیف او قرار ندهید. این موضوع باعث سرخوردگی شاگرد می‌شود و ممکن است تصور کند که شما برای تدریس به او گزینۀ مناسبی نیستید.
6.8. تکالیفی را در نظر بگیرید که پاسخ‌های آن‌ها به راحتی در دسترس دانش‌آموزان نباشد.
برای مثال اگر تمام تمرینات و تکالیف را از کتاب درسی دانشآموز مشخص کنید، احتمال اینکه برای حل آن‌ها از راهنماهای آموزشی استفاده کند بسیار زیاد است. به این ترتیب نمی‌توانید وضعیت دانشآموز را به درستی ارزیابی کنید. بنابراین از ترکیبی از تکالیف داخل کتاب، نمونه سوالات امتحانی و تمریناتی که خودتان در دفتر نوشته‌اید استفاده کنید.
رعایت تمامی نکات بالا علاوه بر ارزشیابی اصولی شاگرد، به مدیریت زمان معلم در کلاس درس نیز بسیار کمک می‌کند.
نکاتی مهم در مراحل مختلف ارزشیابی دانش‌آموزان در کلاس‌های خصوصی
- برای اینکه بتوانید ارزیابی درستی از میزان یادگیری دانشآموز داشته باشید لازم است برای هر دورۀ آموزشی، هر درس و هر جلسه، اهداف آموزشی، اهداف رفتاری، روش تدریس، روش‌های ارزشیابی و غیره را از قبل و به طور دقیق مشخص کرده باشید. لازمۀ این کار نوشتن طرح درس دقیق برای آن دورۀ آموزشی است.
- با توجه به اینکه هر دانشآموز روحیات و ویژگی‌های شخصیتی خاص خود را دارد، از روش‌هایی برای ارزشیابی او استفاده کنید که متناسب با شخصیت او باشند.
برای مثال اگر دانشآموز با شنیدن نام آزمون دچار اضطراب می‌شود، بهتر است از کوییزهای پایان کلاس یا آزمون تعیین سطح در جلسۀ اول صرف نظر کنید. یا اگر دانشآموز با نوشتن راحت‌تر از صحبت کردن است، سعی کنید از روش‌های کتبی برای ارزشیابی او استفاده کنید.
- در ارزیابی‌هایی که به آن‌ها نمره می‌دهید، دانشآموز با استفاده از نمره متوجه سطح یادگیری خود می‌شود. اما در بقیه موارد، لازم است که معیارهای دقیقی را برای خودتان تعریف کنید تا بر اساس آن معیارها بتوانید بازخوردهای دقیقی را به او و والدینش ارائه دهید.
برای مثال به جای بازخوردهای کلی و مبهم، مانند “بد نبود”، “بهتر از قبل بود”، “خیلی ضعیف بود” از جملات مستند و دقیق استفاده کنید. اگر معتقدید که عملکرد دانشآموز بهتر از جلسۀ قبل بود، لازم است دلیل آن را به طور کامل و دقیق برای دانشآموز و والدینش توضیح دهید.
- در مورد دانشآموز ضعیف یا متوسط، تنها به بیان سطح او اکتفا نکنید و همواره راهکارهایی را برای بهبود وضعیت او ارائه دهید.
پیشنهاد ویژه:
استادبانک پلتفرمی برای جذب و توسعه شغلی معلمان خصوصی
در این مقاله از مجله معلم خصوصی استادبانک به بررسی روش‌های ارزشیابی دانشآموز در کلاس‌های خصوصی پرداختیم و نکات مهمی را در رابطه مراحل ارزشیابی شاگردان در کلاس خصوصی ارائه کردیم.
ما در استادبانک تلاش می‌کنیم تا به نیازهای مختلف معلمان خصوصی در زمینه‌های مخنلف به بهترین شکل پاسخ دهیم. از یک سو با فراهم کردن بخشی تحت عنوان توسعۀ شغلی معلمان، مقالات مفیدی را در این حوزه به اساتید ارائه می‌دهیم. از سوی دیگر، امکان کسب درآمد از تدریس خصوصی را برای معلمان عزیز فراهم کرده‌ایم.
در صورتی که شما نیز علاقمند به تدریس و همکاری با سایت استادبانک به عنوان معلم خصوصی هستید، می‌توانید از طریق لینک عضویت اساتید مراحل ثبت نام خود را طی کنید.
همچنین از طریق شماره 91005343-021 می‌توانید با مشاوران و کارشناسان ما در ارتباط باشید و سؤالات خود را در زمینۀ ثبت نام در استادبانک به عنوان معلم خصوصی مطرح نمایید.
“بحث و مشارکت” شما از چه روش‌هایی برای ارزشیابی دانش‌آموزان خود در کلاس‌های خصوصی استفاده می‌کنید؟ لطفا دیدگاه‌های خود را در مورد این مقاله، در انتهای همین صفحه با ما در میان بگذارید.
سلام و عرض ادب.
یکی از روش های من برای ارزیابی از دانش آموز این است که بعد از تدریس ، دانش آموز باید در انتهای دفترش بدون اینکه به جزوه مراجعه کند تمام آموخته های آن جلسه را به روی کاغذ منتقل کند.و با این روش هم من و هم دانش آموز متوجه خواهیم شد که در کدام قسمت از یادگیری درس مشکلی وجود داردو باهم برطرفش می کنیم.با تشکر
سلام به شما سرکار خانم عباسی
از اینکه تجربه خود را با ما به اشتراک گذاشتید متشکریم.
سپاس از همراهی شما