روش‌های ایجاد انگیزه در دانش‌آموز در کلاس‌های خصوصی

ایجاد انگیزه در دانش‌آموز به معنای علاقمند کردن او به یادگیری است. بهترین کتاب‌ها، درس‌ها و مطالب آموزشی هم نمی‌توانند دانش‌آموز را وادار به مطالعه کنند اگر انگیزه‌ای برای یادگیری نداشته باشد. انگیزه مهم‌ترین عامل موفقیت دانش‌آموزان در مراحل مختلف تحصیل است. عوامل مختلفی می‌توانند باعث بی‌انگیزگی دانش‌آموز نسبت به یادگیری شود از جمله عوامل درونی، خانوادگی، مدرسه، معلم و غیره.

بدون شک معلمان نقش محوری و تأثیرگذاری در ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان دارند. از سویی دیگر توانایی ایجاد انگیزه در دانش‌آموز و علاقمند کردن او به یادگیری، برای معلمان خصوصی از اهمیت بالاتری برخوردار است. زیرا معمولا دانش‌آموزان برای درس‌هایی درخواست معلم خصوصی می‌کنند که در آن درس ضعیف هستند و ایجاد انگیزه در دانش‌آموز برای یادگیریِ این درس‌ها بسیار دشوارتر است.

یک معلم خصوصی خوب و با تجربه قبل از اینکه به سراغ موضوع درس برود، تلاش می‌کند تا موانع یادگیری و عوامل ایجاد انگیزه را در دانش‌آموز خود شناسایی کند. سپس این موانع را تا حد امکان رفع کرده و انگیزۀ مطالعه و یادگیری را در دانش‌آموز ایجاد می‌کند. در این مقاله به ارائۀ نکاتی برای ایجاد انگیزه در دانش‌آموز در کلاس‌های خصوصی پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید.

پیشنهاد ویژه:

چگونه صفحه پروفایل تدریس خصوصی خود را در استادبانک جذاب کنیم؟

1. مهارت‌های ارتباطی و شخصیت معلم

شخصیت و نحوۀ رفتار معلم و همچنین دلسوزی، تعامل و صمیمیت او با دانش‌آموز در طی دوره، تأثیر بسزایی در ایجاد انگیزه در دانش‌آموز دارد.

مریم آرمان، یکی از اساتید موفق استادبانک معتقد است که شخصیت و نحوۀ تعامل معلم با دانش‌آموز به اندازه‌ای مهم است که می‌تواند باعث تغییر رشتۀ دانش‌آموز و تغییر آینده و سرنوشت او شود. بنابراین بهترین معلم‌ها کسانی هستند که در وهلۀ اول شخصیت و رفتار خوبی را در ارتباط با دانش‌آموز، از خود نشان می‌دهند.

از ویژگی‌های مثبت چنین معلم‌هایی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• با اشتیاق و انرژی تدریس می‌کنند.
• در طول تدریس تماس چشمی خود را با دانش‌آموز حفظ می‌کنند.
• رسا و با اعتماد به نفس صحبت می‌کنند.
• به زبان بدن خود و پیام‌هایی که با استفاده از آن به دانش‌آموز منتقل می‌کنند کاملا توجه دارند.
• علایق دانش‌آموز را شناسایی می‌کنند و در زمان‌های استراحت در مورد آن‌ها با او صحبت می‌کنند.
• شوخ طبع هستند.
• نسبت به دانش‌آموز حس حمایت و دلسوزی دارند.
• به حساسیت‌های دانش‌آموز احترام می‌گذارند.
• دانش‌آموز را امانت خانواده‌ها نزد خود می‌دانند.
• خستگی‌ها و ناراحتی‌های خود را به کلاس و دانش‌آموز منتقل نمی‌کنند.

2. ارتباط با خانواده به منظور رفع عوامل بی‌انگیزگی

خانواده یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین عوامل بیرونی در علاقمندی یا بی‌انگیزگی دانش‌آموز نسبت به مطالعه و یادگیری است. معلم خصوصی با ایجاد ارتباط نزدیک و دوستانه با خانواده می‌تواند آن‌ها را از عوامل خانوادگی یا مشکلات روحی-روانی یا جسمی که باعث بی‌انگیزگی دانش‌آموز می‌شوند مطلع کند و با کمک آن‌ها این موانع را تا حد امکان رفع کند. البته این نکته را نیز باید در نظر گرفت که معلم تنها تا حد مشخصی می تواند روی خانواده نفوذ داشته باشد چرا که میزان پذیرا بودن خانواده‌ها در مقابل معلم و پیشنهادات او بسیار متفاوت است.

3. مشخص کردن دقیق اهداف یادگیری برای دانش‌آموز 

با توجه به اینکه معمولا کلاس‌های خصوصی برای دستیابی به هدف خاصی درخواست می شوند، بنابراین بسیار مهم است که دانش‌آموز در مراحل مختلف از اهداف یادگیری آگاه باشد. اگر شاگرد بداند مبحثی که در حال یادگیری آن است یا تکلیفی که برای او مشخص کرده‌اید تا چه حد او را به هدف مورد نظرش نزدیک می‌کند انگیزۀ بیشتری در او ایجاد می‌شود.

برای مثال اگر هدف دانش آموز از کلاس خصوصی کسب نمره قبولی در امتحان نهایی است، گفتن این جمله که “با یادگیری این مبحث به راحتی 5 نمره امتحان را کسب می‌کنی” می‌تواند انگیزۀ خوبی در دانش‌آموز برای تلاش و مطالعۀ بیشتر ایجاد کند.

بیان برخی از کاربردهای درس مورد نظر در زندگی روزمره، می‌تواند برای شاگرد جذاب و انگیزه‌بخش باشد.

پیشنهاد ویژه:

معرفی کتاب راهنمای معلم خصوصی | جیمز کلارک

4. توجه به سبک یادگیری دانش آموز

به عنوان یک معلم، حتما بارها به این نکته توجه کرده‌اید که روش یادگیری هر دانش‌آموزی با دانش‌آموز دیگر متفاوت است. به همین دلیل است که گاهی مطلبی که برای یکی از شاگردانتان بسیار ساده و قابل درک است برای شاگردی دیگر پیچیده و مبهم به نظر می‌رسد. در واقع افراد مختلف، سبک‌های یادگیری متفاوتی دارند.

تحقیقات نشان داده است که هر چقدر استراتژی‌های آموزشیِ معلمان، با سبک یادگیری دانش‌آموز مطابقت بیشتری داشته باشد انگیزۀ دانش‌آموز برای یادگیری بیشتر می‌شود و مطالب را بهتر یاد می‌گیرد.

بنابراین هر معلمی باید بتواند سبک‌ یادگیری را در دانش‌آموز خود شناسایی کند و راهکارهای مناسبی را در آموزش‌ها و طرح درس خود بگنجاند.

5. ایجاد جوی امن و مثبت در کلاس

به جای از بین بردن اعتماد به نفس دانش‌آموز و پررنگ کردن نقاط ضعف و شکست‌های او، روی نقاط قوت او تمرکز کنید. بابت دستاوردهای هر چند کوچک و هر کار مثبتی او را تشویق کنید. به جای ترساندن او از شکست، در او علاقه به موفقیت و دستیابی به هدف را ایجاد کنید. ایجاد یک جو امن و حمایتی در کلاس و بیان توانایی‌های دانش‌آموز و اهدافی که می‌تواند به آن‌ها دست پیدا کند، می‌تواند برای دانش‌آموز بسیار انگیزه بخش باشد.

پیشنهاد ویژه:

10 مورد از مهارت های معلمی که هر معلم خصوصی به آن نیاز دارد

6. پاداش و تشویق

بر اساس مقاله‌ای که در ژورنال شخصیت و روانشناسی اجتماعی (Journal of Personality and Social Psychology) افرادی که برای انجام کارهای کوچک، پاداش‌ها یا تحسین‌های فوری و مکرر دریافت می‎‌کنند در مقایسه با افرادی که فقط در پایان یک پروژۀ طولانی این پاداش را دریافت می‌کنند، علاقه و انگیزۀ بیشتری برای انجام کارها و وظایف خود دارند.

همۀ افراد چه کودکان چه نوجوانان و چه بزرگسالان، از تشویق شدن و پاداش گرفتن لذت می‌برند. برای بسیاری از دانش‌آموزان نیز پاداش گرفتن و تشویق شدن می‌تواند انگیزۀ خوبی برای یادگیری و مطالعه باشد. البته در این مورد باید به شخصیت و نیازهای دانش‌آموز نیز توجه کرد.

تشویق بیش از حد باعث می‌شود دانش‌آموز در شرایطی که مورد تشویق قرار نمی‌گیرد دچار بی‌انگیزگی می‌شود.

7. ایجاد انگیزه‌های درونی

اگر چه که کمک به ایجاد انگیزه از طریق عوامل بیرونی، بسیار مفید است اما مهم‌تر از همۀ این‌ها، ایجاد انگیزه‌های درونی در دانش‌آموز است. چرا که در پایان هر کلاس یا پایان دوره، معلم خصوصی همراه دانش‌آموز نیست که بتواند با کمک عوامل خارجی همچنان انگیزۀ او را بالا نگه دارد. بنابراین معلم باید به دانش‌آموز کمک کند تا دلایل شخصی و درونی برای مطالعه، یادگیری و سخت‌کوشی پیدا کند.

8. هدف گذاری‌های واقع بینانه

بعد از شناخت توانایی‌های دانش‌آموزاتان می‌توانید با کمک خود او اهدافی را برای او مشخص کنید؛ اهدافی که در عین حال که واقع‌بینانه و قابل دستیابی هستند برای دانش‌آموز آنقدر جذابیت دارند که بتوانند در او ایجاد انگیزه کنند. سپس عملکرد دانش آموز را با کمک خودش ارزیابی کنید و برای او مشخص کنید که تا چه توانسته به هدف مورد نظر دست پیدا کند.

9. برقراری ارتباط صمیمانه با دانش آموز

ایجاد ارتباط صمیمانه با دانش‌آموز، به معلم خصوصی این امکان را می‌دهد تا تأثیر بیشتری روی دانش‌آموز بگذارد و در او ایجاد انگیزه کند. اگر معلم خصوصی با دانش‌آموز خود رابطۀ صمیمانه و نزدیکی ایجاد کند دانش‌آموز بسیار علاقمند می‌شود تا نظر مثبت معلم را جلب کند و به او نشان دهد که به اندازۀ کافی تلاش می‌کند و حتی معلم را در جریان نمرات خوب خود قرار می‌دهد.

دانش‌آموزی را تصور کنید که دو جلسه متوالی تکالیف خود را انجام نداده است. در چنین شرایطی ممکن است معلم به دانش‌آموز بگوید “اگه جلسۀ بعد هم تکلیفتو انجام ندی واقعا ناامید میشم و مطمئن میشم به قول‌هایی که به من میدی عمل نمی‌کنی!“. چنین جمله‌ای زمانی تاثیرگذار است که معلم با دانش‌آموز خود رابطه‌ای نزدیک و مبتنی بر اعتماد را در طی جلسات گذشته ایجاد کرده باشد. در غیر این صورت این جمله انگیزه‌ای در دانش‌آموز ایجاد نمی‌کند.

10. ارائۀ بازخوردهای مفید

بازخورد (feedback) بخش مهمی از فرایند یادگیری است. دانش‌آموزان باید بدانند که میزان پیشرفت و موفقیت آن‌ها برای دستیابی به هدف مورد نظر به چه میزان بوده است. بنابراین بازخورد دادن را بخشی از وظایف تدریس خود در نظر بگیرید.

البته نحوۀ بازخورد دادن نیز بسیار مهم است و می‌تواند در دانش‌آموز ایجاد انگیزه کند و یا انگیزۀ او را از بین ببرد. برای بازخورد دادن ابتدا به نقاط قوت و موفقیت‌های هر چند کوچک اشاره کنید، سپس نقاط ضعف را بیان کنید و راهکارهایی برای رفع این نقاط ضعف به دانش‌آموز ارائه کنید.

بازخورد مثبت در شرایطی که دانش‌آموز سزاوار آن نیست، می‌تواند در فرایند یادگیری اثر منفی داشته باشد.

11. اجازۀ ابزار عقیده و مشارکت به دانش‌آموز

یکی از بهترین روش‌ها برای درگیر کردن دانش‌آموز و انگیزه دادن به او این است که نظرات و دیدگاه‌های او از طرف معلم مورد توجه قرار بگیرد و دانش‌آموز در تعیین شرایط و روند کلاس مشارکت داشته باشد. برای مثال می‌توانید برای تعیین اهداف یادگیری در طول دوره، نظر و دیدگاه‌های او را نیز جویا شوید. یا مثلا چند تکلیف مختلف را به او پیشنهاد دهید و از بخواهید که یک مورد را به دلخواه خود انتخاب کند.

پیشنهاد ویژه:

مدارک لازم برای تدریس خصوصی

سخن پایانی

ایجاد انگیزه در کلاس‌های گروهی و خصوصی، در کنار نقاط مشترکی که دارد تفاوت‌هایی را هم ایجاب می‌کند. برای مثال در کلاس‌های گروهی، ایجاد رقابت سازنده بین دانش‌آموزان، می‌تواند یکی از عوامل ایجاد انگیزه باشد، در حالی که در کلاس خصوصی چنین فرصتی برای معلم وجود ندارد. همچنین برای ایجاد انگیزه در دانش‌آموز، ابتدا باید روحیات و شخصیت او را به خوبی بشناسید تا بر این اساس، بتوانید راهکارهای اثربخش‌تری را در نظر بگیرید. در نهایت فراموش نکنیم که ایجاد انگیزه‌های درونی در مقایسه با انگیزه‌های بیرونی بسیار تأثیرگذارتر و بادوام‌تر خواهند بود. از اینکه تا پایان این مقاله همراه ما بودید از شما سپاسگزاریم.

پیشنهاد ویژه:

اساتید چگونه می‌توانند در استادبانک رشد کنند؟