تعریف تدریس اثربخش + بررسی مزایا، روش ها و وظایف معلم و دانش آموز
آنچه مطالعه خواهید کرد
در محیط آموزشی که همیشه در حال تغییر است، شیوه‌های آموزشی اثربخش به مربیان کمک می‌کند تا سبک آموزشی خود را ارتقا دهند. استفاده از این روش‌های آموزشی به آن‌ها اجازه می‌دهد تا استراتژی‌های تدریس خود را متناسب با دانش‌آموزان و مطالب آموزشی تنظیم کنند و تشخیص دهند که دانش‌آموزان مختلف به چه روش‌هایی باید یاد بگیرند. نه فقط گاهی اوقات، بلکه هرروز و در هر کلاس و مدرسه‌ای. تدریس اثربخش بر سلامتی تحصیلی، جسمانی، اجتماعی و رفتاری تاثیر بسزایی می‌گذارد. تدریس موثر زمانی اتفاق می‌افتد که همه ذینفعان آموزش، از جمله، والدین، سیاست‌گذاران، اعضای جامعه و مربیان، در کنارهم برای بهبود و پیشرفت مستمر دانش‌آموزان تلاش کنند.
در تدریس چیزی به نام برنامه آموزشی پنهان وجود دارد. برنامه آموزشی پنهان چیزهایی هستند که یادگیرنده، به صورت ناآگاهانه یاد می‌گیرد و از اثرات جانبی مدرسه است. به عنوان مثال: نگرش‌ها، هنجارها، ارزش‌ها و باورهایی که در کلاس درس منتقل می‌شوند و از محیط اجتماعی تاثیر می‌گیرند. تا انتهای مقاله همراه استادبانک باشید.
تدریس اثربخش چیست؟
تدریس اثربخش اصطلاحی است که برای توصیف دانش، استراتژی‌ها و رفتار یک آموزگار موفق به کار می‌رود. توانایی است که شامل ایجاد تأثیر مثبت بر زندگی و حرفه تحصیلی دانش‌آموز، از جمله آموزش مجموعه مهارتهای مهم، معرفی مفاهیم جدید و مدیریت هرگونه نگرانی و بی‌نظمی کلاس درس می‌شود. معلمان معمولاً تلاش می‌کنند تا از شیوه‌های تدریس اثربخش یا بهتر است بگوییم از مولفه‌های تدریس اثربخش برای کمک به دانش‌آموزان برای افزایش سرعت یادگیری و درک آن‌ها استفاده کنند.
پیشنهاد ویژه:
ویژگی‌های تدریس اثربخش
فرقی نمی‌کند معلم خصوصی ابتدایی یا استاد دانشگاه باشید. در همه حال ویژگی‌های تدریس کارآمد قابل مشاهده‌ای وجود دارد که می‌توان از آن‌ها الگو گرفت، برای مثال، موارد زیر از مهم‌ترین رفتارها و مهارتهای تدریس اثربخش است:
- بدون معطلی شروع و با دقت و نظم سازماندهی می‌شود.
- با دانش‌آموزان با احترام و مهربانی رفتار می‌شود.
- اهمیت اطلاعاتی که باید آموخته شود را قید می‌کنند.
- در حین تدریس توضیحات واضحی ارائه داده می‌شود.
- انتظارات واضح و مشخصی برای تکالیف وجود دارد.
- فیدبک‌های مکرر و بی‌درنگی درمورد عملکرد دانش‌آموزان به آن‌ها داده می‌شود.
- محیط کلاس را به گونه‌ای خلق می‌کنند که برای دانش‌آموز راحت باشد و به او اجازه دهد تا آزادانه صحبت کند. در واقع این مثال مفهوم کارکرد تدریس موثر را به طور دقیق بیان می‌کند.
- با سرعت مناسب تدریس می‌شود و درحین درس توقف ایجاد می‌کنند تا میزان درک و مشارکت دانش‌آموزان بررسی شود.
- کلاس صمیمی و شاد است.
- از رفتارهای غیرکلامی به مانند، حرکات، راه‌رفتن و تماس چشمی برای تقویت آموزش کلامی استفاده می‌شود.
- جنبه‌های روان‌شناختی مؤثر بر یادگیری را در نظر می‌گیرند. برای مثال می‌توان جنبه‌های روان‌شناختی که بر ظرفیت درک و به خاطرسپاری دانش‌آموزان داوطلب کنکور سراسری اثر می‌گذارند را درنظر گرفت.
- سعی می‌کنند محیطی عادلانه ایجاد کنند و تصمیم‌های بی‌طرفانه بگیرند.
- ارتباط خوبی با دانش‌آموزان برقرار می‌کند و درجایگاه یک راهنما به آن‌ها مشاوره تحصیلی می‌دهد.
- از روش‌ها و تکنیکهای مناسب کلاس درس استفاده کرده که یک مثال واضح برای بیان مهارتهای تدریس اثربخش است.
- بر اهداف آموزشی تمرکز می‌شود و اجازه داده نمی‌شود تا کلاس از مسیرش منحرف شود.
- از فیدبک دانش‌آموزان و دیگران برای ارزیابی و بهبود تدریس استفاده می‌شود.
پیشنهاد ویژه:
مولفه‌های تدریس اثربخش؛ مؤلفه‌های اثرگذار بر تدریس اثربخش معلمان
طبق تحقیقاتی که صابرعبدالملکی و لیلا فرجادمند در مقاله مؤلفه‌های تدریس اثربخش معلمان عنوان کردند: مولفه‌های اثرگذار بر تدریس اثربخش معلمان به ۶ بخش اصلی تقسیم می‌شود. ویژگی‌های اخلاقی و شخصیتی، ویژگی‌های تخصصی معلم، مهارتهای تدریس، ارزشیابی آموزشی، كنش روانشناسانه و مدیریت کلاس
ویژگی‌های اخلاقی و شخصیتی: این مولفه بیانگر این است كه معلمان در فرایند آموزش و یادگیری باید مجموعه‌ای از اصول و مسائل اخلاقی و رفتاری را دخیل کند. این اصول رفتاری و اخلاقی شامل؛ شوخ‌طبعی و خوش‌رویی، داشتن اعتماد‌به‌نفس، علاقه و اشتیاق معلم به تدریس و دانش‌آموزان، وقت‌شناسی، نوع پوشش و ظاهر معلم، احترام به دانش‌آموزان، تعهد و مسئولیت‌پذیری، رعایت عدالت در بین شاگردان و صبوری بود.
ویژگی‌های تخصصی معلم: این مولفه بیانگر این است كه معلمان در فرایند آموزش دروس مختلف باید بر موضوع مورد تدریس تسلط، تخصص و دانش به روزی داشته باشند. این ملاحظات دارای زیرمولفه‌های تسلط كامل بر موضوع تدریس، دانش علمی معتبر و به‌روز و كارآمد از موضوع درسی، بیان كاربردی موضوع درسی در زندگی است. در واقع بهترین روش تدریس معلم از میزان دانش او و تسلطش بر موضوع نشات می‌گیرد.
مهارتهای تدریس: این مولفه بیانگر این است كه معلمان در فرایند یاددهی و یادگیری در كالس درس باید بر رویكردها، روش‌ها، اصول و فنون تدریس تسلط و دانش داشته باشد. این ملاحظات دارای زیر مولفه‌های انتقال شیوا و ساده موضوعات درسی، بكارگیری روش تدریس موثر با موضوع، سازماندهی و ایجاد ساختار مناسب در ارائه مطالب، استفاده از وسایل كمك‌آموزشی در فرآیند تدریس، برقراری ارتباط فعال با دانش‌آموزان در موقعیت یادگیری، به كارگیری روش‌های تدریس فعال، فرصت تمرین و تكرار مطالب در كلاس است.
ارزشیابی آموزشی: این مولفه بیانگر این است كه معلمان در هنگام تدریس دروس مختلف باید بر اصول و روش‌های ارزشیابی بهینه در کلاس درس و متناسب با موضوعات مختلف آموزشی تسلط داشته باشند. این ملاحظات دارای زیر مولفه‌های كاربرد روش‌های متنوع ارزشیابی، تعیین هدف‌های یادگیری قابل تحقق و متناسب با توانایی شاگردان، بكارگیری روش‌های ارزشیابی متناسب با اهداف آموزشی، فعالیت تكمیلی متنوع و مناسب برای دانش‌آموزان، ارائه بازخورد دقیق و فوری به دانش‌آموزان است.
كنش روانشناسانه: این مولفه بیانگر این است كه معلمان در فرایند تدریس باید از ویژگی‌های رفتاری و ذهنی یادگیرندگان، شناخت و دانش کافی داشته باشند. این ملاحظات دارای زیر مولفه‌های استفاده از منابع انگیزشی، توجه به تفاوت‌های فردی شاگردان، آشنایی با پیشینه تحصیلی و هوشی دانش‌آموزان، مهارت ترغیب به یادگیری، استفاده مناسب از راهبردهای تشویق و تنبیه، آموزش و بكارگیری راهبردهای شناخت و فراشناخت که از ویژگی‌های تدریس اثربخش است، می‌باشد.
مدیریت کلاس: این مولفه بیانگر مهارت و دانش معلم در طراحی و ساخت محیطی فعال و سازنده در کلاس درس در بحث آموزش اثربخش است. این ملاحظات دارای زیر مولفه‌های تهیه طرح درس، تعیین قوانین و مقرارت کلاس با كمك دانش‌آموزان، نظارت و كنترل بر دانش‌آموزان با تاكید بر خودنظارتی، ایجاد جو روانی بدون تنش و استرس، شناسایی و كنترل عوامل مزاحم در اجرای برنامه‌های کلاسی و برقراری رابطه سازنده با دانش‌آموزان با تاكید بر مشاركت همه‌ی آن‌ها است.
وظایف و خصوصیات معلم در تدریس اثربخش
از ویژگی‌ها و وظایف یک معلم در تدریس اثربخش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- محیط‌های یادگیری‌ای ایجاد می‌شود که در آن دانش‌آموزان به عنوان افراد مستقل از هم و به عنوان اعضای گروه‌های مشارکتی فعال هستند.
- به دانش‌آموزان انگیزه می‌دهد و میل آن‌ها را برای یادگیری در محیطی امن، سالم و حمایتی پرورش می‌دهد.
- درک متقابل میان‌فرهنگی و ارزش‌گذاری بر تفاوت‌ها را توسعه می‌دهد.
- دانش‌آموزان را تشویق می‌کند که مسئولیت یادگیری خود را بپذیرند و نیازهای آموزشی متنوع همه دانش‌آموزان را برآورده می‌کند.
- کلاس را به گونه‌ای موثر و کارآمد مدیرت می‌کند تا راحتی، نظم و رفتارهای مناسب دانش‌آموزان ارتقا داده شود.
- دسترسی عادلانه دانش‌آموزان به فناوری، ابزار و زمان را فراهم می‌کند.
- به دانش‌آموزان زمانی را اختصاص می‌دهد تا در تجربیات عملی شرکت و درمورد محتوا بحث کنند.
- دروسی را طراحی می‌کند که به دانش‌آموز اجازه می‌دهد در فعالیت‌های توانمندسازی شرکت کند تا بفهمد یادگیری یک فرآیند و اشتباهات بخشی طبیعی از یادگیری است.
- محیطی را ایجاد می‌کند که در آن کار دانش‌آموز ارزش‌گذاری و قدردانی می‌شود
پیشنهاد ویژه:
ویژگی‌های تدریس اثر بخش از دیدگاه دانشجویان
طبق تحقیقات صابرعبدالملکی و فائزه اسدی در مقاله‌ی “بررسی مولفه‌های تدریس اثربخش اساتید از دیدگاه دانشجویان”، مولفه‌های اثرگذار بر تدریس اثربخش اساتید از دیدگاه دانشجویان به ۶ بخش اصلی تقسیم می‌شود:
ویژگی‌های علمی: تسلط بر موضوع؛ دانش علمی معتبر و به‌روز از موضوع تدریس؛ برقراری ارتباط بین نظر و عمل در موضوع؛ رویکرد پژوهشگری نسبت به تدریس موضوع
مهارتهای درسی از مهارتهای تدریس اثربخش: بیان مطالب به زبان شیوا و قابل‌فهم، به‌کارگیری روش‌های مختلف تدریس، کاربرد روش‌های تدریس فعال، استفاده از نرم‌افزارها و وسایل آموزشی
مدیریت کلاس: مدیریت زمان، داشتن طرح درس، قواعد و قوانین کلاسی انعطاف پذیر، سبک مدیریت تعاملی، مهارت برقراری ارتباط
ویژگی‌های اخلاقی: روحیه انتقاد‌پذیری، توجه و احترام به دانشجو، شوخ‌طبعی، وقت‌شناسی، عشق و علاقه به تدریس و دانشجویان، برقراری عدالت
انگیزش: استفاده از منابع گوناگون انگیزشی، ترغیب شاگردان به یادگیری، توجه به تفاوت‌های فردی دانشجویان، ایجاد شور و هیجان در فرایند آموزش
ارزشیابی: به‌کارگیری روش‌های جدید و متنوع ارزشیابی. تناسب روش ارزشیابی با موضوع درسی، تاکید بر ارزشیابی فرایندمدار
چند تمرین برای اثربخشی تدریس(تکنیکهای افزایش اثربخشی تدریس)
در اینجا لیستی از متدهایی که برای افزایش اثربخشی تدریس موثر هستند را عنوان کرده‌ایم:
1.برای تدریس اثر بخش از دامنه آموزشی‌تان لذت ببرید.
معلمانی که برای کارشان اشتیاق و علاقه زیادی دارند می‌توانند به دانش‌آموزان‌شان الهام ببخشند و روحیه دهند. استفاده از برنامه ریزی درسی جذاب برای اینکه به دانش‌آموزان نشان دهید که روی رشد تحصیلی آن‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اید و به آن اهمیت می‌دهید بسیار مهم است. دانش‌آموزان از اینکه بدانند با اشتیاق تدریس می‌کنید قدردانی می‌کنند.
2.محیط یادگیری مثبتی ایجاد کنید تا تدریس اثربخش باشد
حفط رفتار درستانه در طول روز می‌تواند به ایجاد فضایی خوشایند کمک کند. معلمان اثربخش درک می‌دانند که جدای از حرفه آکادمیک‌شان، می‌توانند نقش مهمی در زندگی دانش‌آموز ایفا کنند. ارائه پشتیبانی در کلاس برای نیازهای اجتماعی و عاطفی دانش‌آموزان مانند تشویق کار گروهی و ارائه توصیه‌های مفید در خارج از زمان کلاسی می‌تواند بسیار مفید باشد.
حفظ رفتار دوستانه در طول روز می‌تواند به فضای کلاس شما برای همه دانش‌آموزان خوشایند کمک کند. معلمان موثر درک می‌کنند که می‌توانند نقش مهمی در زندگی دانش‌آموزان ایفا کنند، جدای از حرفه آکادمیک آن‌ها. ارائه پشتیبانی در کلاس برای نیازهای اجتماعی و عاطفی آن‌ها، مانند تشویق کار گروهی در طول فعالیت‌ها و ارائه توصیه‌های مفید در خارج از دوره‌های کلاس، ممکن است مفید باشد.
3.برقرار ارتباط با دانش‌آموز، عامل مهم در افزایش مهارتهای تدریس اثربخش
توجه به زندگی و علایق دانش‌آموزان می‌تواند به شما در ایجاد روابط مثبت کمک کند. اگرچه حفظ مرز بین زندگی‌تان در خانه و محل کار مهم است، برخی از معلمان نیز علایق‌شان را با دانش‌آموزان به اشتراک می‌گذارند. سعی کنید به طور مکرر با خانواده دانش‌آموز ارتباط برقرار کنید تا اطلاعات بیشتری در مورد آن‌ها داشته باشید و بتوانید از زمان‌تان هنگام بحث در مورد پیشرفت‌شان نهایت استفاده را ببرید.
4.برنامه هفتگی ایجاد کنید
معلمان موفق برنامه‌های درسی‌شان را بهینه می‌کنند تا از زمان‌شان در کلاس درس به بهترین شکل استفاده کنند. آن‌ها اغلب برنامه‌های درسی‌ای را طراحی می‌کنند که شامل چندین مرحله یادگیری است، مانند کنفرانس در مورد مطالب و به دنبال آن تکالیف فردی یا کار کلاسی مبتنی بر گروه. فراهم کردن زمان کافی در طول روز مدرسه برای دانش‌آموزان برای تکمیل کار یا پایان دادن به یک فعالیت نیز مهم است.
5.داشتن زبانی ساده برای تدریس اثربخش
معلمانی که مسائل پیچیده را به روش‌های ساده توضیح می‌دهند، می‌توانند به دانش‌آموزان خود کمک کنند به طور موثرتری یاد بگیرند. آن‌ها از واسطه‌های متعددی برای انتقال مطالب درسی استفاده می‌کنند، از جمله نمودارها، نمایش‌های اسلایدی، اثبات تجربی یا فیلم‌های مکمل. هنگامی که آن‌ها پروژه‌ها را تعیین می‌کنند، گام‌های مشخصی را برای رسیدگی به هر گونه نگرانی بالقوه ارائه می‌دهند. استفاده از یک الگوی گفتار ثابت هنگام معرفی مفاهیم جدید به کلاس و تعیین اندازه فونت قابل خواندن در هر مطالب ممکن است مفید باشد. درواقع این یک نوع مهارت و از ویژگی‌های تدریس کارآمد است.
6.انتظارات معقولی تعیین کنید
در زمینه مفهوم کارکرد و تدریس موثر، معلمان اثربخش استانداردهای‌شان را به دانش‌آموزان منتقل می‌کنند و آن‌ها را در رویه‌هایشان به کار می‌گیرند. ممکن است آن‌ها استانداردهایی را برای رسیدگی بهتر به سبک‌های مختلف یادگیری تنظیم کنند و مطمئن شوند که هر دانش‌آموزی می‌تواند به اهداف‌اش دست پیدا کند. به عنوان مثال، اگر دانش‌آموزی مشکلش دررابطه با نمره‌ای را با شما درمیان بگذارد، یک تکنیک آموزشی سازنده شامل گوش دادن به نگرانی‌های و تلاش برای رفع آن است.
7.خودتان را با شرایط مختلف وفق دهید
معلمانی که در طول رویدادهای غیرمنتظره با انعطاف بیشتر واکنش نشان می‌دهند، بهتر می‌توانند نیازهای دانش‌آموزان را برطرف کنند. برای مثال، ممکن است پیش‌بینی کنید که یک فعالیت می‌تواند به دانش‌آموزان کمک کند تا یک درس را بفهمند، اما متوجه شوند که فعالیت دیگری به طور موثرتری از فرآیند یادگیری آن‌ها پشتیبانی می‌کند. هر گونه فیدبکی را به سرعت بررسی کنید و در حین برنامه ریزی یک درس روزانه شرایط در حال تغییر را درنظر بگیرید. این مدل از تدریس، از بهترین روش تدریس و همچنین از ویژگی‌های تدریس اثربخش است.
8.از منابع به‌روز استفاده کنید
در بحث مهارتهای تدریس اثربخش، معلمان مؤثر برای ارتقای عملکرد تدریس‌شان، دانش خود را از منابع متعددی تکمیل می‌کنند. سعی کنید در مورد روش‌های آموزشی جدید به روز باشید تا بتوانید به بهترین شکل از دانش‌آموزان حمایت کنید. می‌توانید مقالات به‌روز را مرور کنید، کتاب بخوانید یا ویدیوهای آموزنده را تماشا کنید. همچنین ممکن است در زمینه آموزش اثربخش، بخواهید با سایر معلمان در یک انجمن آنلاین تعامل داشته باشید.
پیشنهاد ویژه:
تجربه‌ی تدریس اثربخش همراه با اساتید استادبانک
درطی سال‌های اخیر نگرانی و دغدغه‌های دانش‌آموزان برای یافتن اساتیدی که تدریس اثربخش داشته باشند بسیار افزایش یافته است. نبودن انجمنی که معلمان بتوانند به کمک آن آگاهی و دانش‌شان را بروز نگه دارند و با بقیه همکارانشان درارتباط باشند و دغدغه‌های دانش‌آموزان باعث شد تا سامانه جامع آموزش خصوصی استادبانک، برای رفع نیاز شما عزیزان ایجاد شود.
استادبانک با همراهی اساتید و مشاوران برتر کشور، آماده برگزاری بهترین تدریس خصوصی ریاضی و زبان و مشاوره‌های مرتبط با درس و کنکور و روانشناسی است. اگر برای انتخاب مشاور و استاد نیاز به کمک و راهنمایی دارید یا در صورت داشتن سوال، می‌توانید با شماره 91005343 – 021 تماس بگیرید. تیم پشتیبانی استادبانک، در خدمت شما عزیزان است.
پیشنهاد ویژه:
نظر خود را در مورد این مطلب بیان کنید: